Dit artikel verscheen eerder in maandblad uitkeringsgerechtigden MUG van juli 2000.
‘Succesvolle mensen weten wat ze willen’
Veel cliënten van de sociale dienst worden bij het zoeken naar een baan een jaar lang begeleid door het NIBO. Sommigen vinden dit zinvol, anderen vragen zich af wat ze in dat jaar nou eigenlijk hebben gedaan.
Onlangs had ik iemand aan de lijn die als zelfstandige ondernemer aan de slag wilde gaan. Hij was naar volle tevredenheid begeleid door het NIBO (Nederlands Instituut voor Bedrijfsontwikkeling). Over het NIBO komen echter ook minder positieve verhalen binnen. Ik heb een andere spreekuurbezoeker met klachten over het NIBO gevraagd zijn ervaringen eens op papier te zetten. Hier volgt een samenvatting van zijn verslag.
Een duidelijke intake-procedure is er niet. Er wordt bij aanvang alleen gevraagd of de cursist schulden heeft en in een schuldenregeling zit. Waarom dit van belang is, wordt niet duidelijk.
Al vroeg wordt gesteld dat de cursist het maar heeft getroffen. Zeker vergeleken met de Verenigde Staten, waar mensen in vergelijkbare situaties veel ‘harder’ worden aangepakt. En de regering heeft een subsidie van 6000,- uitgetrokken voor de bemiddeling.
In het jaar dat de bemiddeling duurt, worden de volgende onderwerpen bijgebracht: communicatie, presentatie, toekomsttraining en sollicitatietraining. Bij communicatie moet je denken aan: sociale vaardigheden, leren netwerken, dus contacten leggen en deze regelmatig polsen, maar ook niet-verbale communicatie zoals lichaamstaal. Bij presentatie leer je assertief optreden, van je af bijten. Toekomsttraining wordt minder duidelijk omschreven. Maar het komt neer op sleutelbegrippen als ‘Ken jezelf’ en ‘maatschappelijk succesvolle mensen weten wat ze willen’.
Wat de sollicitatietraining betreft: eerst mag de cursist acht maanden lang voorkeuren uitspreken voor het soort werk dat hij wil. Vervolgens wordt daar bij de sollicitatietraining geen rekening mee gehouden. De cursist in ons geval moet zich maar conformeren aan de banen die het bedrijfsleven biedt. Hij moet snel solliciteren op Schiphol en zich inschrijven bij uitzendbureaus. De cursist zou verder beter doordrongen moeten zijn van de hoge kosten die adverteren en personeelswerving voor bedrijven met zich meebrengt. Hierbij worden opmerkingen gebruikt als: ‘met thuis op de bank zitten te navelstaren bereik je niets’.
Rechten en plichten van de cursist worden nergens goed omschreven, niet in het begin en ook niet later, goed omschreven. Voor de cursist ontstaat zo onzekerheid over welke opdrachten en suggesties van de trainer/coach neen gezegd kan worden.
De cursus wordt, zonder verduidelijking, in groepsverband gegeven maar ook individueel. De groepen wisselen in het jaar meerdere malen van samenstelling. De doelstelling was: ‘Toeleiding naar reguliere arbeid’. Het blijft voor veel cursisten onduidelijk wat ‘toeleiding naar reguliere arbeid’ nu eigenlijk inhoudt. Ze krijgen wel het gevoel een jaar lang nutteloos vastgehouden te worden.
Een evaluatie vindt niet plaats. Zo’n evaluatie, waar de cursist een gelijkwaardige stem in heeft, zou toch een goede basis zijn voor de Sociale Dienst als opdrachtgever, voor het Nibo en de cursist zelf.
Voorafgaand moet de cursist op papier beloven volledige medewerking te zullen verlenen. Zo niet, dan volgt er een strafkorting of zelfs gehele inhouding van de uitkering. Dit dreigement wordt later door NIBO-personeel herhaald.
Tot aan de laatste vier maanden participeren allochtonen in de groepjes. Zij hebben moeite de gesprekken in het Nederlands te volgen. Allochtonen die al helemaal geen Nederlands spreken, kunnen een taalcursus volgen.
Ook is er de mogelijkheid van het volgen van een computercursus. Cursisten klagen dat zij niet veel van de computercursus hebben opgestoken. Voor 27 studenten was er 1 instructeur aanwezig, die soms nog absent was ook.
Cursisten komen met de klacht dat zij niet begrijpen waarom ze deze toeleiding moeten volgen. Weer aan het werk gaan is voor veel van hen vanwege persoonlijke omstandigheden toch al onhaalbaar. Op hun argumenten wordt niet ingegaan. Wie begint over medische beperkingen of (langdurige) ziekte die een rol speelt bij de werkloosheid, krijgt een antwoord in de trant van ‘De halve Bijlmer is ziek’, en voor wat betreft de ziekteperiode had je ‘die tijd net zo goed in Bijlmerbajes’ kunnen doorbrengen.
Er is kortom weinig dat de cursisten maatschappelijk weerbaarder maakt in het door de Sociale Dienst en NIBO uitgedachte trajectplan.
Cursisten ontkomen niet aan de indruk dat het project voor het NIBO-personeel zelf nog een aftasten en experimenteren is. De formule is geïmporteerd uit de VS en zou daar nu eenmaal succesvol zijn. Niet alle trainers en coaches kunnen naar de indruk van de cursisten op een goede manier gesprekken voeren met mensen die vaak allerlei moeilijkheden achter de rug hebben. Een relevante opleiding hebben ze niet. De cursist die het verslag maakte kan zich niet aan de indruk onttrekken, dat er situaties ontstaan waarin mensen onnodig psychisch beschadigd kunnen raken. De cursisten voelen zich vaak toch al onzeker, en worden dan ook nog eens onder druk gezet. Hun verhalen worden totnutoe amper naar buiten gebracht.
Hoewel dit werk dus bepaalde risico’s met zich meebrengt voor de cursisten kennen de arbeidsbemiddelaars van het NIBO kennen geen ethische code met daaraan verbonden tuchtrecht, zoals dit bijvoorbeeld wel het geval is bij het NIP (Nederlands Instituut van Psychologen).
Volgens het NIBO vindt er wel degelijk een evaluatie plaats. Deze wordt gemaakt na het verstrijken van het jaar, in een rapportage aan de opdrachtgever, de sociale dienst. Er wordt de cursisten meegedeeld dat die evaluatie negatief kan zijn en dat sancties dus niet uitgesloten mogen worden.
De Bijstandsbond is momenteel bezig met het verzamelen van ervaringen van werkzoekenden met de huidige (geprivatiseerde) arbeidsbemiddeling. De ervaringen zullen worden gebundeld in een rapport, dat dit najaar verschijnt. Er zullen voorstellen worden gedaan om de positie van de werkzoekende (rechten en plichten) beter te regelen. Wie positieve of negatieve ervaringen heeft met instanties op het gebied van arbeidsbemiddeling, kan daarover contact opnemen met de Bijstandsbond.
Piet van der Lende
De Bijstandsbond