Geschreven in 1994. Ook gepubliceerd in Kabam van september 1994.
Wanneer deze KABAM bij je in de bus rolt, is het paarse kabinet al geinstalleerd. De onderhandelingen over een paarse coalitie waren in eerste instantie mislukt. Volgens de onderhandelaars, omdat de meningsverschillen tussen de Partij van de Arbeid en de VVD te groot bleken waar het ging om de mate, waarin ingegrepen zou kunnen worden in de uitkeringen. De VVD wilde op grond van haar verkiezingsprogramma- verlagen van de minimumuitkeringen voor de nieuwe gevallen met 10% althans gedeeltelijk in het regeerakkoord gerealiseerd zien terwijl volgens deze partij niet verder mocht worden bezuinigd op defensie en investeringen in de infra-structuur. In feite heeft de PvdA vervolgens haar standpunt nog verder opgerekt, waarbij een compromis uit de bus kwam dat de minimum uitkeringen zogenaamd intact laat (een wens van de PvdA) maar toch een totaal bezuinigingspakket van 18 miljard over de komende vier jaar kon worden gerealiseerd. In feite gaat de kaalslag in de sociale zekerheid gewoon verder, maar nog steeds op een verdekte manier waarbij de koopkracht van de uitkeringsgerechtigden verder wordt uitgehold zonder de uitkeringen direct te verlagen. De onderhandelaars zijn overeengekomen, de koppeling tussen lonen en uitkeringen niet te laten doorgaan, de Algemene Nabestaanden Wet af te schaffen en toetreding tot de Werkloosheidswet alleen mogelijk te maken voor een aanzienlijk kleinere groep werknemers. Daarnaast worden allerlei eigen bijdragen ingevoerd en wordt studeren bijna onmogelijk. Tenslotte worden veranderingen in het belastingstelsel doorgevoerd; de rente voor consumptief krediet is voortaan niet meer aftrekbaar. Nu moet hierbij worden gezegd, dat al deze voorstellen nog allerminst vaststaan. De kranten suggereerden, dat over al deze bezuinigingen al definitieve besluiten genomen waren, en dat het regeer akkoord vast omlijnde plannen bevat voor de bezuinigingen. Zo stond er in de kranten, dat de tandarts uit het Ziekenfondspakket gaat. In het regeer akkoord staat echter, dat dit voor een gedeelte wellicht zal gebeuren, er moet eerst worden gestudeerd op de precieze invulling van de bezuiniging en de mate waarin bezuinigd wordt op het Ziekenfondspakket. Je zou kunnen veronderstellen, dat de regering -geheel demokratisch- eerst de reakties uit de samenleving wil afwachten, voor men de definitieve bezuinigingen invult. Zo optimistisch over de bedoelingen van de politici ben ik echter niet. Er staat wel onomstotelijk vast, dat er 18 miljard bezuinigd moet worden. Deze en andere hoofdlijnen, zoals het niet laten doorgaan van de koppeling van lonen en uitkeringen staan zonder meer vast. De betogen in het regeerakkoord waarbij de regering enige slagen om de arm houdt zijn in mijn ogen dan ook eerder bedoeld om de mogelijkheid te scheppen op bepaalde bezuinigingen terug te komen en andere in te voeren, al naar gelang de reakties van belangengroepen uit de samenleving, die tegen specifieke bezuinigingen zullen protesteren. Aangezien er toch 18 miljard moet worden bezuinigd, zullen de slechtst georganiseerde groepen hiervan de dupe zijn.
Welke bezuinigingen er ook komen, met name mensen met een minimuminkomen zullen hun koopkracht zien dalen. De bezuinigingen in de sociale zekerheid betekenen in feite een verscherping van de armoedeval. De armoedeval is het principe, dat je niet van je minimuminkomen en je positie van werkloze cq bijstandsgerechtigde kunt afkomen, wat je ook doet. Extra inkomsten worden gekort op je bijstandsuitkering, een volledige baan zit er voor velen niet in en bij vermindering van (woon)kosten, bijvoorbeeld als je samen een huis deelt, wordt je uitkering ook gekort. Waarom treedt nu een verscherping van de armoedeval op? De toetredingsvoorwaarden tot de WW worden verscherpt. Dit betekent, dat veel mensen die nu nog uit de bijstand konden blijven door steeds weer tijdelijk werk te vinden en daarnaast tijdelijk WW te verkrijgen, nu onmiddelijk terugvallen op de bijstand, met zijn vermogenstoets en kortingen wegens samenleven met een ander. Meer mensen worden vastgepind op het absolute minimum. En de bijverdiensteregeling in de bijstand is al afgeschaft. (Op de bijstand moet trouwens 380 miljoen worden bezuinigd.) De motieven voor de afschaffing van de bijverdiensteregeling in de bijstand zijn laakbaar. Voor veel (langdurig) werklozen was de oude regeling althans een beperkte mogelijkheid, om wanneer je niet voor een volledige baan kansen hebt, althans door kleine baantjes wat te verdienen. Nu zegt de overheid: deze regeling leidt er niet toe dat mensen uit de bijstand gaan, we moeten ook bezuinigen dus schaffen we de oude regeling af en vervangen het door premies voor mensen die wel werk aanvaarden dat perspectief biedt op een volledige baan of we geven een scholingspremie aan mensen, die op die manier uit de bijstand geraken. Dit wordt dan gedeeltelijk gefinancierd met geld uit de oude regeling. Zo wordt de groep kanslozen kanslozer en de groep kansrijken kansrijker.
Hoe meer ik erover nadenk, hoe meer ik tot de conclusie kom: ook paars zal geen perspectieven bieden voor grote groepen met een minimuminkomen. Met veel retoriek over nieuwe kansen in de achterstandswijken werden de sociale vernieuwing en individualisering van de bijstand geintroduceerd. Het biedt nauwelijks enig zoulaas.
Sociale vernieuwing betekent in feite, dat eerst forse bedragen worden bezuinigd, waarna vervolgens een veel beperkter bedrag op projektbasis (dus niet struktureel, maar tijdelijk en voor beperkte projekten) wordt ingezet om de armoedeval te bestrijden. Bij deze incidentele projekten wordt de strukturele kloof tussen arm en rijk niet echt tegengegaan, maar het heeft wel een propagandistisch effect: de overheid kan met minimale bedragen voor beperkte groepen de indruk wekken, dat ze veel doet, om hen een perspectief te geven.
PvdLende