Sinds de invoering van de nieuwe Wet Werk en Bijstand op 1 januari 2004 treden gemeenten steeds strenger op bij de uitvoering van de bijstandswet. Door het nieuwe financieringssysteem, waarbij de gemeenten financieel grotendeels zelf de kosten van de bijstand moeten gaan dragen op basis van een budget dat hen door het Rijk wordt toegewezen hebben zij er belang bij het aantal bijstandsgerechtigden zo laag mogelijk te houden.
Daarbij is er wat de huisbezoeken betreft sprake van een nieuwe ontwikkeling. Terwijl onder de oude bijstandswetten nog sprake moest zijn van concrete aanwijzingen van fraude, waarna een omgevingsonderzoek en huisbezoeken volgden, is dat in het beleid van veel gemeenten nu niet meer het geval. In de oude situatie werkte de sociale recherche met tips en andere aanwijzingen. Gewone ambtenaren van de sociale dienst hielden zich slechts in beperkte mate bezig met huisbezoeken. Thans maakt bijvoorbeeld in Amsterdam een huisbezoek standaard onderdeel uit van de aanvraagprocedure en worden proef -projecten opgezet om ook bij een grote groep cliënten die al een uitkering hebben een huisbezoek af te leggen, ongeacht of er aanwijzingen voor fraude zijn of niet. De huisbezoeken worden in principe afgelegd door zogenaamde handhavingsambtenaren. Dit zijn geen sociale rechercheurs. De sociale recherche kan in tegenstelling tot de gewone handhavers op grond van haar bevoegdheden een uitgebreider buurtonderzoek instellen en gesprekken met de cliënt voeren. Een sociaal rechercheur is een opsporingsambtenaar, net zoals een gewone rechercheur van de politie. Hij heeft meestal twee pasjes, een als ambtenaar van de sociale dienst/DWI en een als opsporingsambtenaar.
Naar aanleiding van de strenge regels heeft de Bijstandsbond in Amsterdam actie gevoerd. Op deze weblog is daarvan een weerslag te vinden. Een van de onderdelen van de actie was het uitbrengen van de brochure ‘De klop op de deur’ waarin de gang van zaken mbt tot de huisbezoeken en de rechten en plichten van clënten worden opgesomd. Die brochure kun je lezen op http://www.pvdlende.deds.nl/huisbezoeken.pdf