Periodisering van de geschiedenis is meer dan het indelen ervan in perioden waarbij een nieuwe periode begint op basis van ingrijpende gebeurtenissen zoals nieuwe economische activiteiten, oorlogen en revoluties of grote culturele veranderingen. In de geschiedenis kun je vele van dit soort grote gebeurtenissen onderscheiden, dus welke indeling kies je dan? Periodisering is dikwijls ook…
All posts in juni 2005
Periodisering van de geschiedenis deel II
De echo’s van de romantisering uit de 19e eeuw vinden we ook nu nog terug in beschouwingen over het eigen karakter van een deel van Noord-Nederland van voor de industriele revolutie. Bijvoorbeeld in discussies over wat de middeleeuwse Friese vrijheid wordt genoemd. De middeleeuwse grietenijen zoals de Stellingwerven worden dan voorgesteld als rechtvaardige, democratische republieken…
De ontwikkeling van peasant-samenlevingen. Beschrijving van het model en kritiek erop
De eerste nederzettingen die men ‘stad’ zou kunnen noemen, waarbij een betrekkelijk grote groep mensen dicht op elkaar woonde en er specialisatie in de samenleving plaatsvond van landbouwers, die alles zelf deden naar handelaren, kooplieden en ambachtslieden in de steden zien we in Nederland verschijnen in de 10e en 11e eeuw. Steden als Dorestad, Deventer…
Het Neo-Malthusiaanse model
Het Neo-Malthusiaanse model Dit model baseert zich op de theorien van de achttiende eeuwse filosoof Thomas Malthus en is in de jaren zestig en zeventig nader uitgewerkt door de Duitser Abel, de Engelasman Postan en de Fransman Le Roy Ladurie. [1] In Nederland is ook de meest recente Algemene Geschiedenis der Nederlanden in sterke mate…
Het centrum-periferie model of commercialiserings-model
Wellicht het meest bekende model voor de economische ontwikkeling van aangrenzende regio’s is het centrum-periferie model van de Isolierte Staat van de Duitser Von Thünen, dat al in 1842 is ontwikkeld en nadien door economen verder is gespecificeerd en kwantitatief onderbouwd. Von Thunen 1842 [1]In dit model staat de economische invloed van opkomende en reeds…
De Brenner-these
Een belangrijke correctie op de twee bovengenoemde modellen werd in de jaren tachtig aangebracht door de Amerikaanse historicus Robert Brenner. [1] Als neo-marxist zag hij bij de laatmiddeleeuwse transitie een sleutelrol weggelegd voor de zogenaamde social property systems. Daaronder verstaat hij onder meer de wijze waarop het grondbezit in een bepaalde regio was verdeeld, de…
De ontwikkeling van het handelskapitalisme en de oligarchisering. De systeemtheorie van Wallerstein
Ik ga hier verder de ontwikkelingen naar voren brengen zoals die geanalyseerd worden door de systeemtheoretici als Wallerstein. In zijn model krijgen de vorming van de natiestaten na 1500 en de opkomst van het handelskapitalisme een prominente rol. Daarna zal ik de kritiek op dit model naar voren brengen en de methodische problemen die daarbij…
De transitie-theorie van Van Bavel
Recent heeft de Nederlandse mediëvist Van Bavel op vernuftige wijze de belangrijkste elementen van de drie bovengenoemde modellen samengevoegd om te komen tot een overkoepelend verklaringsmodel voor de laatmiddeleeuwse ontwikkeling van de diverse in Nederland aanwezige plattelands economieën.[1] In zijn boek Transitie en continuïteit koos hij nadrukkelijk voor een comparatieve benadering, omdat alleen door onderlinge…