David Graeber is een wetenschapper die na de economische crisis van 2008 een bekend boek heeft geschreven over de schuldenproblematiek getiteld ‘2000 jaar schuld’. Hij steunde o.a. de Occupy beweging en heeft nu een boek geschreven over de mate waarin totaal overbodige betaalde arbeid in het kapitalisme voorkomt.
Wanneer je een main-stream econoom vraagt, wat nuttig en zinvol werk is, zal hij waarschijnlijk antwoorden ‘alle werk waarmee je geld kunt verdienen en dat bijdraagt aan de groei van het Bruto-Nationaal Product’. In het verlengde daarvan heerst de opvatting, dat betaald werk de beste manier is om je te ontplooien, met betaald werk lever je een bijdrage aan een positieve ontwikkeling van de maatschappij, je doet ‘iets’ voor de gemeenschap. Dat is heel sociaal, en bovendien heb je status, je bent een volwaardig lid van de samenleving, je kunt je ontplooien, hebt contacten, etc. Betaald werk maakt gelukkig. Daarnaast worden mensen die geen betaald werk hebben als ‘minder’ beschouwd, je bent dan eigenlijk ene klaploper die op kosten van anderen leeft. En in het verlengde daarvan ligt het overheidsbeleid: er moet alles aan gedaan worden, om werklozen aan het betaalde werk te krijgen, daar worden ze gelukkiger van, dan kunnen ze zich ontplooien. Maar wat nu als op basis van empirisch onderzoek blijkt, dat veel betaald werk volkomen nutteloos is, en werknemers die dat werk verrichten zich daarom doodongelukkig voelen? Natuurlijk is het wat arbitrair om nuttig anders te definiëren dan de Main-stream economen doen. Nuttig zijn heeft te maken met daadwerkelijk bijdragen aan het welzijn van mensen en hun gemeenschap, in de gezondheidszorg zieken verplegen en genezen of begeleiden, in het onderwijs, chauffeur in het openbaar vervoer, etc. Voedsel produceren, werken in de agrarische sector, etc. Maar wat nu als een groot gedeelte van de werknemers ook zelf aangeeft, dat het werk wat ze doen nutteloos en zinloos is? Dan worden de fundamenten onder de heersende opvattingen weggehaald. David Graeber zet zich aan de taak de omvang van ‘bullshit jobs’, nutteloze arbeid vast te stellen op basis van de mening van de werkenden zelf.
Hij schreef enige jaren geleden een essay over dit onderwerp waarop het boek gebaseerd is. Het essay werd door miljoenen mensen gelezen en velen reageerden op internet. Het essay was o.a. in Nederland aanleiding voor een onderzoek. 1100 respondenten een representatief deel van de Nederlandse beroepsbevolking, gaf aan of ze hun baan nuttig vonden. En wat bleek? 40% van de werknemers in Nederland vindt zijn of haar baan volkomen nutteloos en zinloos en voelt zich er ongelukkig in.
Je kunt over het onderzoek hier lezen.
In een later stadium ga ik mijn leeservaringen met het nieuwe boek van Graeber weergeven.
Piet van der Lende