Update. De demonstratie heeft plaats gevonden en was inmiddels een coalitie geworden van linkse politieke partijen, de FNV en PO in actie. Er namen ongeveer 3000 mensen aan deel volgens het Algemeen Dagblad, dat een verslag van de actie publiceerde.
Afgelopen week verscheen in het Algemeen Dagblad een open brief van Jan van de Ven en Thijs Roovers, twee docenten in het basisonderwijs. Met PO in Actie, “de enige echte vakbond van, voor en door leerkrachten in het primair onderwijs”, hebben ze de onderwijssector in beweging gekregen. Hun open brief “De rek is eruit, het is nu buigen of barsten” is een oproep aan alle werkers in de (semi)publieke sector om in actie te komen tegen bezuinigingen en tegen afschaffing van de dividendbelasting. De onderwijsactiegroep is bezig met de voorbereiding van een massaal protest op 2 oktober, de dag dat in de Tweede Kamer een belastingplan wordt behandeld waar de afschaffing van de dividendbelasting een onderdeel van is.
De brief heeft inmiddels al veel reacties opgeroepen van andere actiegroepen in de publieke sector. De traditionele vakbonden worden door deze actiegroepen van onderop momenteel volkomen voorbijgelopen, in de zorg, in het onderwijs en bij de politie. Dat schijnt in de particuliere sector wel wat anders te liggen, maar daar heb ik niet zo’n zicht op. De economie kent weer een groei, zo krijgen we te horen, en een soms explosieve stijging van de winsten, terwijl er een ontwrichte arbeidsmarkt is. Er bestaat nog steeds een structurele massawerkloosheid als gevolg van bezuinigingen, onder meer op om- en herscholing. De beleidsmakers zijn voortdurend bezig om de flexibilisering verder uit te breiden. En de bazen zoeken spotgoedkope kant en klare arbeidskrachten, zonder dat ze in hun personeel hoeven te investeren. Terwijl de beleidsmakers verkondigen dat de economie aantrekt, stijgen de lonen maar zeer beperkt. Veel werkers zijn deze situatie zat.
Vicieuze cirkel
De oproep van Van de Ven en Roovers is in elk geval een doorbreking van de litanie in de polder en van de vicieuze cirkel in de argumentatie en het falende optreden van de vakbonden. Dat heeft ons misschien al wel decennialang in de greep gehouden. Al lang horen we uit de hoek van de vakbonden en hun achterban geluiden als “demonstreren helpt toch niet”, “ze doen toch wat ze willen”, “wij gaan niet staken, want dan zijn we onze baan kwijt”, “we moeten aan de overlegtafel zitten, “alleen door te onderhandelen kunnen we er nog wat uitslepen”. Dat betekent dat we dan inderdaad in een kringetje blijven rondlopen. Door gebrek aan strijd en door gebrek aan harde eisen kunnen de machthebbers dan rustig hun gang blijven gaan en wordt de uitbuitingsgraad verder opgeschroefd. Aan het imago van vakbonden kleeft het beeld van een hevige interne machtsstrijd tussen de vakbondstop en de gewone leden, het beeld van de funeste invloed die politieke partijen op de vakbonden hebben voor wat betreft hun belang om compromissen te sluiten in een poging om de sociale vrede tussen kapitaal en arbeid te handhaven, en het beeld van de reeks nederlagen die links de afgelopen decennia heeft geleden.
Nieuwe frisse groepen als PO in Actie hebben dat imago niet. Daar komt bij dat de actiegroep al een groot succes heeft binnengehaald: er komt aanzienlijk meer geld beschikbaar voor het onderwijs. Om dat te bereiken wist PO in Actie voor elkaar te krijgen dat leraren massaal in staking gingen en op 5 oktober 2017 ruim 60.000 leraren deelnamen aan een protest in het Zuiderpark in Den Haag. De actiegroep mikt nu op een protest dat nog groter is dan toen. Daarvoor roept men alle werkers in de (semi)publieke sector op om mee te doen. PO in Actie en andere belangengroepen van onderop hebben offensieve eisen naar voren gebracht, wat op de koers van de FNV-top de nodige invloed kan hebben. Maar de tegenstelling tussen de top en de basis van de vakbonden is niet het enige obstakel in de strijd tegen bezuinigingen en voor bestaanszekerheid. Er bestaan namelijk ook onderlinge tegenstellingen tussen werkers in de verschillende sectoren van de economie. Ook tussen betaalde werkers en uitkeringsgerechtigden bestaan spanningen, evenals tussen topbestuurders van diverse politieke partijen, waarvan de achterbannen elkaar weer aan het bestrijden zijn. Dat levert allerlei ingewikkelde machtsverhoudingen op. Het is zaak om in de strijd met verbindende eisen te komen waar liefst zoveel mogelijk werkers in zoveel mogelijk sectoren achter gaan staan. PO in Actie heeft dat voor elkaar gekregen. De eisen van de actiegroep zijn kort maar krachtig: geen afschaffing van de dividendbelasting, er is geld zat, er moet meer worden geïnvesteerd in de publieke sector.
Elan
Je kunt opmerken dat de ambtenaren in de (semi)publieke sector uiteindelijk alleen maar opkomen voor hun eigen specifieke belang, namelijk meer loon. En je kunt je afvragen of er meer geld moet gaan naar het ministerie van Defensie, waar Van de Ven en Roovers in hun open brief onder meer voor pleiten. Maar actie van onderop in de (semi)publieke sector kan sowieso iets gaan losmaken. Er kan een nieuw elan ontstaan, er kunnen nieuwe mogelijkheden komen voor werkers in de publieke sector om voor hun belangen op te komen, samen met andere werkers. De Bijstandsbond overweegt om op 2 oktober ook actie te gaan voeren, en wel bij het hoofdkantoor van Philips, een bedrijf dat miljarden van de regering cadeau krijgt terwijl uitkeringsgerechtigden worden afgeknepen.
Piet van der Lende
Dit artikel verscheen ook op de site van Doorbraaak.eu