Op zaterdag 15 september 2018 werd in een overvolle Keizersgrachtkerk in Amsterdam ‘Donut D Day’ georganiseerd. Ik schat dat er wel tussen de 200 en 300 mensen aanwezig waren. “Donut D-day’ is bedoeld als een dag van reflexie op de huidige maatschappij en de mogelijkheden voor samenwerking van verschillende sociale bewegingen.
Hier de bijdrage van Klaas van Egmond ‘s middags. Hij is hoogleraar Geowetenschappen (in het bijzonder Milieukunde en Duurzaamheid) aan de Universiteit Utrecht, mede-initiatiefnemer van het Sustainable Finance Lab en Bestuurslid van het NatuurCollege. Hij was deelnemer van het Symposium Ons Geld 2017. Hij is ook ex-lid van de Sociaal-Economische Raad. (SER) Je kunt zijn bevlogen toespraken volgen op YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=wDmhPSs1d1g&feature=youtu.be
lagen
Hij is schrijver van het boek ‘Een vorm van beschaving’. Hij hield een betoog over de problemen van ons geldsysteem. Hij toverde een schema op de monitor voorin de zaal waarbij drie schijven te zien waren: bovenaan de laag met normen en waarden in de maatschappij, waar wij van uit kunnen gaan bij de inrichting ervan. Dan komt een tweede laag van de economie, de concrete productie van goederen en diensten die daaraan ondergeschikt is. En tenslotte een derde laag, het financiële systeem van banken, verzekeringsmaatschappijen en andere financieringsorganisaties. Zo was het vroeger. Maar in een tweede plaatje liet hij zien, dat het financieringssysteem op de eerste plaats is gekomen, de economie op de tweede en de normen en waarden op de derde plaats. Wij hebben niet meer onze eigen doelstellingen, nee, we moeten de doelstellingen van het financiële systeem volgen. De belangen van de banken zijn dominant geworden.
Berlijnse muur
Klaas legde uit dat dit vooral gebeurt is tijdens een omslag die plaatsvond bij de val van de Berlijnse muur. De machthebbers in Den Haag, die hij in die tijd als wetenschapper van nabij heeft meegemaakt, waren euforisch over de instorting. ‘Het ontbrak er nog maar aan dat ze niet met taart door de statige deuren van de vergaderzalen naar binnen kwamen wandelen wanneer er vergaderingen waren waarbij ik aanwezig was’, aldus Klaas. Nu was het volgens die politici tijd definitief af te rekeenn met alle publieke diensten als rest van het socialisme/communisme, en al die diensten te privatiseren. In dit kader werd de Postbank, een staatsbank, ook geprivatiseerd en ging op in de ING. Het gevolg daarvan was, dat in feite ook de geldschepping, eens een voorrecht van de staat, werd geprivatiseerd. Dat heeft geleid tot een instabiel financieel systeem, dat mensen hypotheken en kredieten verstrekt, in feite geldschepping, op een verkeerd moment, namelijk wanneer de economie op een hoogtepunt is, waardoor de ineen klappende bubbels ontstaan, en niet wanneer de economie in een dal zit. Dit moet weer veranderen.
Financiële crises
Bij zijn analyse dat het op dit moment verkeerd gaat noemde hij Martin Wolf, commentator van de Financial Times, die de afgelopen weken terugblikte op de crisis van 2008. Zijn conclusie is somber. Financiële crises zijn inherent aan het kapitalisme, en het op schulden gebaseerde groeimodel maakt dat het veel vaker en harder misgaat dan nodig. Wolf pleit ervoor weer een anticyclisch beleid te gaan voeren. Klaas pleitte voor heroprichting van de Postbank, een staatsbank en geldschepping moet weer het voorrecht worden van de staat.
Hoe te bereiken?
Klaas ging ook in op een tekens terugkerende vraag op de dag hoe gaan we dit bereiken. Hij wist duidelijk niet het antwoord, en hij besloot er maar een mooie show van te maken. Hij bedacht een goocheltruc. Hij zette een zwarte Hoge hoed op en nam die weer af, waarna hij de oude blauwe leeuw van de Postbank uit de hoge hoed toverde. Vervolgens krijgen we een filmpje te zien, waarin de gele leeuw van de ING de blauwe van de Postbank in een kanaal duwt. We moeten de tijd terugdraaien aldus Klaas, en we zien dan hoe het filmpje teruggespoeld wordt en de blauwe leeuw weer op de wal klimt.
Klaas hekelde de bewering, dat de financiële crisis van 2008 voor de bestuurders als een niet verwachte verrassing kwam. Hij citeerde uit de beroemde publicatie van de Club van Rome uit de zeventiger jaren, ‘grenzen aan de groei’, waarin precies voorspelt is waar we anno 2018 zouden zitten als er niets veranderde. De kredietbubbel en de beroving van de aarde is toen al voorspeld.
Van de dag heb ik verschillende verslagen gemaakt. Die zijn hier te vinden
Harro van Boven van D’66 over het basisinkomen
Initiatieven om de wereld te veranderen
Nog meer initiatieven om de wereld te veranderen.
Anne Knol van Milieudefensie en de dilemma’s van een campagneleider
Klaas van Egmond en de problemen van het geldsysteem