Veel flexwerkers die in Amsterdam hun werk verloren tijdens de coronacrisis komen niet in aanmerking voor bijstand omdat ze vaak niet voldoen aan de toetredingsvoorwaarden. Voorspelling: de toename van het aantal bijstandsgerechtigden in Amsterdam zal voorlopig beperkt blijven. Er treedt door de coronacrisis wel een aanzienlijke verarming van de Amsterdamse bevolking op zonder dat daar reguliere sociale voorzieningen tegenover staan om de klap enigszins op te vangen. Dit zal leiden tot een schuldenexplosie. En de werkelijke ramp van de werkloosheid moet nog komen.
Onlangs publiceerde MUG Magazine opvallend nieuws op hun website. Het aantal bijstandsgerechtigden is de laatste weken in Amsterdam aan het dalen! In de periode maart tot en met mei was er een stijging van het aantal aanvragen, daarna trad er een stabilisatie op en nu dus een daling. De toename van het aantal bijstandsgerechtigden over het hele jaar gemeten blijft tot nu toe beperkt: Nu zijn er 40.000 op 1 januari waren dat er bijna 39.000.
Hoeveel mensen verloren hun werk tijdens de coronacrisis?
Eerst iets over de aantallen mensen die hun werk in Amsterdam verloren tijdens de coronacrisis. Het kabinet riep de zogenaamde TOZO regeling in het leven, als overbrugging voor ZZP-ers die hun werk geheel of gedeeltelijk verloren. Deze regeling kende geen partnertoets en geen vermogenstoets. 40.000 mensen hebben in Amsterdam een beroep gedaan op die regeling. Zij zijn hun werk dus geheel of gedeeltelijk kwijtgeraakt. 10% van de aanvragen werd afgewezen vanwege een te hoog inkomen. Met andere woorden: er is naast die 40.000 nog een categorie, die zijn inkomen wel aanzienlijk zag dalen door minder werk maar toch nog boven de bijstandsnorm is gebleven. Hoeveel dat er zijn is onbekend. Maar 10% afwijzingen betekent toch 4000. Daarnaast zijn er natuurlijk mensen, die geen aanvraag hebben gedaan omdat ze wel weten toch niet aan de inkomensnorm te voldoen. Verder zijn er nog de mensen, die in Amsterdam werkten en dat werk zijn kwijtgeraakt maar die in een andere gemeente wonen en daar de TOZO hebben aangevraagd. (Je moet de TOZO aanvragen in de gemeente waar je woont). Hoeveel dat er zijn is ook onbekend.
Dan het aantal WW-uitkeringen. In juli 2020 zaten bijna 30.000 inwoners van groot Amsterdam in de WW. Dat is een toename van 10.000 ten opzichte van een jaar eerder. Het aantal mensen dat in die periode WW heeft gehad is echter groter, want er is instroom en uitstroom. Veel WW-ers die bij begin van de coronacrisis zijn ingestroomd zijn na drie maanden alweer uitgestroomd. Daar zijn veel studenten bij. Dan hebben we nog de Tofa regeling. Flexwerkers, oproep- en uitzendkrachten met inkomstenverlies door corona konden gedurende een beperkte periode een beroep doen op de Tijdelijke Overbruggingsregeling voor Flexibele Arbeidskrachten (TOFA). Ruim zeventig procent van de goedgekeurde aanvragen gaat naar werknemers tussen de 18 en 27 jaar. Met andere woorden: veel studenten. Ze mochten geen beroep op een andere regeling kunnen doen. Veel van hen werken via uitzendbedrijven of in de horeca. In totaal heeft UWV ruim 23.000 aanvragen voor de TOFA-regeling ontvangen. Hoeveel dat er zijn in de regio Amsterdam is onbekend, maar Amsterdam is een echte studentenstad met twee universiteiten en Hogescholen, en aangezien vooral in de regio Amsterdam landelijk gezien flexibele krachten hun werk verloren, zal een aanzienlijk deel van die 22.000 uit Amsterdam komen. Overigens kreeg maar de helft van die 23.000 daadwerkelijk een uitkering in het kader van de Tofa regeling. De andere helft voldeed niet aan de strenge voorwaarden. Dan is er nog een aanzienlijke groep studenten en flexwerkers, die niet voor enige regeling in aanmerking komt.
Amsterdam heeft een beroepsbevolking van 469.000 in 2019. Van die beroepsbevolking heeft minstens 60.000 en misschien wel veel meer met een inkomensachteruitgang te maken gehad als gevolg van verlies van werk. Wat zal de toekomst brengen? Hiervoor kunnen we te rade gaan bij de NOW regeling. De NOW-regeling is bedoeld voor werkgevers die als gevolg van het coronavirus kampen met een substantieel omzetverlies (ten minste 20%). Zij kunnen bij het UWV een aanvraag indienen voor een tegemoetkoming in de loonkosten, en hiervoor een voorschot ontvangen. In totaal is landelijk gezien de NOW 2.0 regeling ruim 63.000 keer toegekend. De cijfers zijn gebaseerd op de stand van 4 september 2020 en hebben betrekking op de toegekende aanvragen sinds de start van de regeling op 6 juli 2020. In de regio groot Amsterdam was het aantal toekenningen iets minder dan 10.000. Gemiddeld hebben de bedrijven te maken met 46% omzet verlies en gemiddeld werken er in die bedrijven 24 werknemers. Dat betekent, dat in de regio groot Amsterdam voor bedrijven met 240.000 werknemers de NOW 2.0 regeling is aangevraagd. 240.000 werknemers in Amsterdam werken dus in bedrijven, die door de coronacrisis in moeilijkheden zijn gekomen en die door de loonkostensubsidies overeind worden gehouden. Dat is meer dan de helft van de beroepsbevolking! Op wat langere termijn, als ook de NOW regelingen aflopen, zullen niet alleen de flexibele krachten maar ook de mensen met een vaste aanstelling ontslagen worden. We zien daar nu al een stijging in. De werkelijke ramp moet nog komen.
Beroep op bijstand zal voorlopig beperkt zijn
Toch zal het toenemende beroep op bijstand voorlopig beperkt zijn. Studenten waarvan de WW afloopt of die in aanmerking kwamen voor de Tofa regeling komen sowieso niet in aanmerking voor bijstand omdat ze een studiebeurs hebben. (Voorliggende voorziening) Van de 40.000 die gebruik maakte van de TOZO 1 regeling zonder partnertoets en vermogenstoets bleek slechts 20.000 in aanmerking te komen voor de TOZO 2 regeling met partnertoets. Met andere woorden: die andere 20.000 hebben een verdienende partner of in ieder geval een partner met inkomen en komen ook niet in aanmerking voor bijstand. Ook de mensen met een terugloop van inkomen tot even boven de bijstandsnorm komen niet in aanmerking voor bijstand. De grens is voor een alleenstaande 70% van het minimumloon. Hoewel in de WW veel mensen zijn ingestroomd is er ook alweer een categorie uitgestroomd. Dit heeft nauwelijks geleid tot een grotere instroom in de bijstand. Ik vermoed dat veel WW-ers ook niet voldoen aan de toetredingsvoorwaarden van de bijstand, bijvoorbeeld omdat ze student zijn, een verdienende partner hebben of slechts gedeeltelijk werkloos zijn geworden. Ook onder de gebruikers van de Tofaregeling zijn veel mensen, die niet voldoen aan de toetredingsvoorwaarden tot de bijstand. De grote categorie die in aanmerking komt voor bijstand zit onder de TOZO 2 regeling. Een deel van deze 20.000 mensen zal een vermogen (spaargeld) boven de bijstandsnorm hebben. De gemeente schat hun aantal op 5000. Dit betekent, dat 15.000 in principe voldoen aan de toetredingsvoorwaarden tot de bijstand. Maar voor hen heeft de regering de TOZO regeling verlengd tot 1 april volgend jaar, de TOZO 3 regeling. Er zal ook in de TOZO 3 regeling geen vermogenstoets geleden. Dus die mensen stromen voorlopig ook niet in in de bijstand.
In bovenstaand staatje kun je zien hoe de instroom naar de bijstand tot nu toe is verlopen. Er is een merkwaardige piek in het aantal aanvragen in week 13 tot en met 16. Ik heb daar geen verklaring voor. De daadwerkelijke instroom in de bijstand stijgt echter ook in die periode nauwelijks. Dit zou erop kunnen wijzen, dat veel mensen aan het begin van de coronacrisis dachten voor bijstand in aanmerking te komen terwijl dit niet zo was. Ook na week 16 is de kloof tussen het aantal aanvragers van bijstand en het aantal toekenningen groter dan in de periode voor week 13. Het aantal aanvragers waarvan de bijstand wordt afgewezen is dus aanzienlijk toegenomen.
Gevolgen
Uit het bovenstaande kun je concluderen, dat een grote verarming van de Amsterdamse bevolking is opgetreden maar dat er geen reguliere voorzieningen bestonden om dat op te vangen. Sociale zekerheid bestaat voor die mensen niet. De bijstand als laatste vangnet functioneert alleen in noodsituaties. De WW is een uitgeklede voorziening waarvoor je maar beperkt in aanmerking komt. Maar veel mensen die werk hadden zijn allerlei verplichtingen aangegaan die geld kosten. Bijvoorbeeld een koophuis of een huis met een zeer hoge huur. De TOZO 1 regeling zonder partnertoets en vermogenstoets is afgebouwd. De verarming zonder vangnet zal betekenen, dat velen in de schulden komen. De alarmerende cijfers over de NOW 2.0 regeling laten echter zien dat de grote ramp pas echt komt als de loonkostensubsidies worden afgebouwd. Hoe het dan met de instroom in de bijstand zal gaan valt niet te voorspellen.
Piet van der Lende