Solidariteit – Commentaar 492 – 13 aug 2023
Piet van der Lende
Onlangs, 30 juni, verscheen een rapport van een commissie die de regering adviseert over de verhoging van het sociaal minimum.Een zeker bestaan. Naar een toekomstbestendig stelsel van het sociaal minimum. De commissie van wetenschappers en vertegenwoordigers van onder meer het welzijnswerk, kende een belangrijke rol toe aan het budgetinstituut Nibud (directeur Arjan Vliegenthart, voorheen SP wethouder Sociale Zaken Amsterdam). De regering wilde weten of het sociaal minimum hoog genoeg was.
Kennelijk waren andere ontwikkelingen niet overtuigend, zoals de vele aanklachten over de huidige hoogte, de interviews met ervaringsdeskundigen, de acties ”Voor 14” en het manifest dat een reeks organisaties, waaronder de FNV, 14 juni jongstleden publiceerde voor een wet bestaanszekerheid. Met als kern: die zekerheid is pas mogelijk door de verhoging van het sociaal minimum te verbinden aan de stijging van het minimumloon naar minstens 60 procent van het mediaan (doorsnee) inkomen.
Pieter Omtzigt, de grote man van het toeslagenschandaal, had blijkbaar ook niet genoeg aan alle kritiek en voorstellen. Hij vroeg de regering de commissie in te stellen. Zijn motie werd aangenomen. Geen wonder dat ook hij niet overtuigd was, want hij is tenslotte een ex CDA man die vele standpunten van die partij nog steeds deelt.
Zes miljard euro nodig
Omtzigt ging uit van de volgende probleemstelling. Gebleken is dat het systeem van toeslagen via de belastingen erg ondoorzichtig is. Velen zien door de bomen het bos niet meer, er zijn voortdurend problemen met terugvordering van voorschotten, het systeem is fraudegevoelig, enzovoort. Hervorming is nodig.
De regering is daarmee al bezig (bijvoorbeeld: systeemverandering van de huurtoeslag) en hier en daar is het standpunt te horen dat bepaalde toeslagen afgeschaft kunnen worden. Maar of dit kan, zal volgens de voorstanders van de hervorming eerst vastgesteld moeten worden of het sociaal minimum voldoende is. Vandaar die commissie.
De commissie kwam tot conclusies die allang bij velen bekend waren. Het sociaal minimum is veel te laag. Mensen die op dat minimum leven, komen fors geld te kort. Daarom adviseerde de commissie in haar eerste rapport: verhoging van het minimumloon, de bijstand en eventueel ook de huurtoeslag. Daarnaast moeten de kinderbijslag of het kindgebonden budget stevig omhoog, Hoeveel huishoudens tekortkomen, hangt af van hun samenstelling en woonplaats. Alleenstaanden en stellen zonder kinderen komen bijna 100 tot 200 euro per maand tekort, bij één of meer kinderen kan dat oplopen van ongeveer 200 tot bijna 500 euro. Bij alleenstaande ouders is het beeld wisselend, sommige huishoudens komen te kort, andere niet. Om het totaal van de tekorten op te lossen, is ongeveer 6 miljard euro nodig.
Maar alleen verhoging van het besteedbaar inkomen is volgens de nieuwe normen voor het sociaal minimum niet voldoende, zo stelt de commissie. Het hele stelsel moet meer voorspelbaar en toegankelijk worden, zodat huishoudens daadwerkelijk gebruik kunnen maken van de voorzieningen waarop zij recht hebben. Ook toegankelijke hulp en ondersteuning zijn belangrijk. Daarover gaat het tweede rapport van de ‘commissie sociaal minimum’. Dat verschijnt na de zomer.
Voorstellen onvoldoende
Het (eerste) rapport laat problemen liggen. De commissie heeft een voorkeur voor een verhoging van de minimumuitkeringen, waarbij ze geen precieze uitspraken doet over de mate waarin het minimumloon moet meestijgen met de verhoging van de bijstand. De Commissie geeft in overweging om bij een minimumloonverhoging niet alle gekoppelde regelingen mee te verhogen. Ze neemt echter ook in ogenschouw dat het mogelijk niet uitvoerbaar is om het minimumloon of de bijstand in te voeren per 2024 en dat de huurtoeslagverhoging ook een aantal voordelen heeft ten opzichte van het verhogen van het minimumloon of de bijstand. Dat kunnen redenen zijn om te kiezen voor verhoging van de huurtoeslag.
Dus: een hogere huurtoeslag is een argument om de koppeling los te laten!.Bovendien accepteert de commissie dat de nodige maatregelen nog jaren kunnen duren! Een slechte zaak!
Het is mooi dat de commissie in het tweede rapport met voorstellen komt over de verhoging van het sociaal minimum en een hervorming van het stelsel van sociale zekerheid. Maar ze gaat niet in op het feit dat het lage minimum en de sociale zekerheid deel uitmaken van een uitgebreider systeem. Namelijk van een neoliberaal beleid om de beschikbaarheid van arbeidskrachten te bevorderen op de voorwaarden van werkgevers. Door een reeks van maatregelen in het stelsel van sociale zekerheid worden werklozen en een deel van chronisch zieken en gehandicapten gedwongen de pulpbanen te aanvaarden die werkgevers beschikbaar stellen. Hoe dit werkt, werd mij onlangs nog eens duidelijk bij het dagelijkse spreekuur van de Bijstandsbond.
Bestaanszekerheid
In Amsterdam biedt de klantmanager een ‘klant’ een lijst van driehonderd vacatures. Dat geeft een aardig overzicht van wat de WPI (Werk, Participatie, Inkomen), de sociale dienst, zoal in de aanbieding heeft. Vrijwel uitsluitend gesubsidieerd ongeschoold en laaggeschoold werk in laagbetaalde tijdelijke (deeltijd) ‘banen’.
Van een aanpassing van de arbeidsplaatsen aan de mogelijkheden van de werkzoekenden is totaal geen sprake. Wel van op onmogelijke tijden aanwezig zijn, voldoen aan de eisen van de werkgevers en banen die voor een groot deel ver buiten Amsterdam zijn. Het betreft werk in de bouw, bewaking en beveiliging, detailhandel, agrarische sector (in de kassen en van het veld halen van gewassen), horeca, schoonmaak, transport en logistiek (pakjes rondbrengen), zakelijke dienstverlening. De ‘klanten’ worden door de sociale dienst opgeroepen en onder druk gezet de bovengenoemde baantjes te aanvaarden. Alle mogelijk denkbare manipulatie en gesprekstechnieken worden ingezet om de werkzoekenden over te halen.
Bestaanszekerheid kan hieraan bepaald niet ontleend worden. In feite wordt nog steeds het neoliberalisme gevolgd dat alle sectoren met zijn marktwerking doortrekt en zo elke bestaanszekerheid onder druk zet. Om een voorbeeld te noemen: Een fatsoenlijk dak boven je hoofd is ook bestaanszekerheid en dus zijn de terugdringing van de marktwerking in de huisvesting en een goed stelsel van sociale woningbouw noodzakelijk. De marktwerking in tact laten en de oplossing zoeken in verdere verhoging van de huurtoeslag om de armoede te bestrijden, is het paard achter de wagen spannen. En dan heb ik het over de gezondheidszorg nog niet gehad.
S symbool